Wrocław jako Europejska Stolica Kultury podczas przygotowań i w roku 2016 opowiadał swoją niezwykłą i tragiczną historię – historię unikatową na tle innych europejskich miast – oraz zachęcał wrocławian do refleksji o tożsamości przestrzeni miejskiej i jej mieszkańców.
Zniszczenie wielokulturowego miasta w czasie i po II wojnie światowej, całkowita wymiana ludności (z niemieckiej na polską), okres komunizmu, późniejsza walka o wolność i demokrację, czas Solidarności, powódź stulecia oraz odbudowa i rozkwit miasta na mapie Europy, a także innowacyjne myślenie o kulturze w przyszłości stały się motywami przewodnimi całorocznego święta. Rozmawialiśmy zatem o przemianie. Pytaliśmy, prowokowaliśmy, inspirowaliśmy i opowiadaliśmy o metamorfozie kultury – od minionej przez obecną ku przyszłej.
Niełatwe procesy społeczne zachodzące w Europie w ciągu ostatnich lat, a więc także w trakcie realizacji projektu, spotęgowały potrzebę tej refleksji. Aktywność nasza oraz partnerów skupiała się na tworzeniu otwartych i pełnych energii przestrzeni dla piękna, zarówno tych materialnych, jak i pozostających w sferze wartości duchowych, służących zaspokajaniu pragnienia obcowania ze sztuką i kulturą, prospołecznych i zachęcających do postaw proobywatelskich. Naszym narzędziem było bogactwo różnorodności, cechujące autonomicznych kuratorów, programy, projekty, działania i sposoby uczestniczenia w nich.
Za program artystyczny ESK Wrocław 2016 odpowiadało ośmiu kuratorów: Agnieszka Franków-Żelazny za muzykę, Ewa Michnik za operę, Chris Baldwin za performance, Michał Bieniek za sztuki wizualne, Jarosław Fret za teatr, Roman Gutek za film, Irek Grin za literaturę i Zbigniew Maćków za architekturę. Stworzyli oni eksperymentalny archipelag sztuk, wielogłos ludzi zjednoczonych w przedsięwzięciu. Dopełnieniem ich programu były liczne projekty biura ESK Wrocław 2016, których polem działania była:
Aktywność programowa trwała przez kilka lat przygotowań oraz w roku obchodów święta, bazując na wymianie doświadczeń i dobrych praktyk, kreacji, partnerstwie, sieci współpracy międzynarodowej i projektach o często niespotykanej dotąd w Polsce skali, zmieniających miasto.
Na program ESK Wrocław 2016 złożyło się ponad 425 projektów, co dało ponad 2000 dużych wydarzeń kulturalnych, tylko w 2016 roku. Łączna liczba wydarzeń bezpośrednio związanych z projektem ESK Wrocław 2016 to ponad 7500.